Literatuur
Hulzen, A. van, Utrechtse kerken en kerkgebouwen, Baarn 1985.
Pietersma, A. et al., Inventarissen van de archieven van de in 1855 opgerichte R.K. Parochies in de stad Utrecht, Utrecht 1993.
Onder redactie van Peter van de Coolwijk, Gerrit-Jan Kraaij, Biem Lap, Leny Noordermeer, Nel van de Ridder, Geo Rodermond, Ben van Spanje, Ton Tamse.In de ban van de kerk. 25 jaar Kerken Kijken Utrecht, Utrecht 2007.
Tekst: Marieke Lenferink en Lisa Olrichs
Fotografie: Maarten Buruma
Tempelfront
De Sint-Augustinuskerk is een katholieke kerk in de Nederlandse stad Utrecht, aan het noordelijk gedeelte van de Oudegracht (nr. 69), gewijd aan Augustinus van Hippo. De Sint-Augustinuskerk is een Waterstaatskerk in neoclassicistische stijl, ontworpen door Karel George Zocher (1797-1863) en gebouwd in 1839-1840 als eerste grote katholieke kerk in Utrecht sinds het herstel van de godsdienstvrijheid. Zij was de opvolger van een Augustijnse schuilkerk die in 1636 in de Jeruzalemstraat was gesticht. Het hoofdaltaar werd in 1857 vervaardigd door Prosper Venneman uit Gent.
De Sint-Augustinuskerk valt op door het tempelfront met de enorme dorische zuilen aan de grachtzijde, bekroond door een fronton en een luchtig torentje (40 m hoog). Erachter bevindt zich de zaalkerk die door een gestuct houten tongewelf overspannen wordt. Het hoofdaltaar werd in 1857 vervaardigd door Prosper Venneman uit Gent. Het orgel stamt uit 1844 en is gebouwd door de Utrechtse orgelbouwer H.D. Lindsen. In het torentje hangen vier luidklokken.
(bron: Wikipedia)
Kroonluchter
Een van de meest opvallende interieurstukken is de enorme kroonluchter die midden in de kerk hangt. Deze kroonluchter heeft een doorsnede van ongeveer vijf meter. Over de herkomst is weinig bekend, behalve dat hij in de 19e eeuw door de familie Van Niekerken geschonken is. Opvallend is dat er ooit twee van deze kroonluchters geweest zijn. Wat er echter met de tweede kroonluchter gebeurd is en waar hij zich nu bevindt is nog altijd een raadsel…
Doopvont
De Augustinus beschikt sinds 21 november 1954 over een aparte doopkapel, de Mariakapel.Doopvont Augustinus
De kapel werd gebouwd uit dankbaarheid voor het feit dat stad en parochie behouden zijn gebleven in het geweld van de Tweede Wereldoorlog. Bouwkundig werd de kapel tegen het kerkgebouw `aangeplakt`, er werd een doorgang door de kerkmuur gemaakt en tevens werd een aparte toegang naar de openbare weg gecreëerd. De doopvont is gemaakt van marmer met een messing deksel, getopt door een kruis.
De vont dateert van 1808 en werd oorspronkelijk gemaakt voor de hofkapel van koning Lodewijk Napoleon die een paleis liet bouwen aan de Wittevrouwenstraat, de huidige bibliotheek van de letterenfaculteit van de Universiteit van Utrecht. De koning ruilde kort daarop deze residentie voor het Paleis op de Dam in Amsterdam en schonk bij die gelegenheid de vont aan zijn hofkapelaan, pater J. de Carnoncle, augustijn. Deze werd pastoor van de Augustinuskerk. Een identieke doopvont staat in de St. Catharinakathedraal. Het waren oorspronkelijk twee marmeren tuinvazen voor het paleis.
Preekstoel
In het verleden werd de preekstoel ook wel ‘houten broek’ genoemd. De preekstoelen waren hoog en van de personen die er in stonden, was alleen het bovenlijf zichtbaar. Ook refereert ’houten broek’ aan het feit dat het preken vroeger vooral eenrichtingsverkeer vanaf de kansel was. Er was geen interactie met de toehoorders. De prediker zat vast in zijn houten broek.
Rechts voorin de kerk staat een preekstoel van eikenhout uit1860.
Op de preekstoel zijn drie voorstellingen te zien, namelijk Augustinus met het brandend hart (geloof), een vrouw met een anker en een vogel met een tak in de bek (hoop) en Maria met Jezus en Johannes de Doper (liefde). Op het klankbord is een duif afgebeeld (Heilige Geest) en de attributen van de vier evangelisten. Het kruisbeeld op het tabernakel dateert uit de 18e eeuw en is afkomstig uit het Maagdenhuis in Amsterdam. Het schilderij erboven is van Ottomar Elliger II (1666-1735) en stelt vier vluchtende soldaten voor die worden bedolven onder stenen. Erboven verrijst Christus in het licht. Ook dit schilderij is afkomstig uit het Maagdenhuis en hangt sinds 1969 in de St. Augustinuskerk. Opvallend zijn ook de veertien kruiswegstaties die rondom aan de wanden te bewonderen zijn. Ze dateren waarschijnlijk uit 1865 en bevatten allemaal grote composities met vijf personen.
Orgel
Het grote orgel boven de entree van de kerk dateert uit 1844. Het is gebouwd door de Utrechtse orgelbouwer Hendricus Lindsen (1794-1860). Het orgel heeft in die tijd veel kritiek te verduren gekregen. Door het grote aantal orgelbouwers in Utrecht was de concurrentie vrij groot. Dit orgel zou niet modern genoeg zijn geweest. Het is dan ook in de tweede helft van de 19e eeuw ingrijpend veranderd door de bekende orgelbouwer Michaël Maarschalkerweerd (1838-1915). Vervolgens is het nogmaals aan het begin van de 20e eeuw aangepast. In 1973 is het orgel voor het laatst gerestaureerd door de firma Verschueren Orgelbouw.
Klokken
De vier klokken hangen in de klokkentoren onder het koepeltje. Ze dateren uit 1949. Ze vervangen de twee klokken (waarvan een uit 1659, vervaardigd door de klokkengieters Joannes en Henrick van Trier, met het wapen van Nijmegen) die in op 3 februari 1943 door de Duitse bezetter zijn gevorderd en sindsdien verdwenen zijn. De klokken zijn vervaardigd door de firma Petit & Fritsen uit Aarle-Rixtel.
Klokken AugustinusFormaat en wijding
117 cm, 990 kg; toegewijd aan de H. Augustinus
98 cm, 580 kg; toegewijd aan de H. Monica
87 cm, 400 kg, toegewijd aan de H. Jozef
77 cm, 290 kg, toegewijd aan de H. Maria
Opschriften
De grootste weegt ca. 990 kg en heeft als opschrift: ´Quod furor bellicus triste abstulit largitas fidelium laeta retulit, A.D. 1949. Sancte pater Augustine, ora pro nobis.´ (Wat het oorlogsgeweld droevigerwijze ontnam, bracht der gelovigen milddadigheid blijde weer terug, A.D. 1949. Heilige vader Augustinus, bid voor ons).
Tekst Monica: Sancta mater Monica, ora pro nobis (H. Moeder Monica – Monica is de moeder van Augustinus –, bid voor ons).
Tekst Jozef: Sancte Joseph, ora pro nobis (H. Jozef, bid voor ons).
Tekst Maria: Sancta Maria, ora pro nobis (H. Maria, bid voor ons).
De klokken vragen in hun opschrift, in aansluiting op Augustinus op de grootste, dat respectievelijk ook Monica, Jozef en Maria voor ons bidden.
Restauratie
Hier komt nog tekst
